Wie de positionele hiërarchie begrijpt, rolt slimmer en efficiënter. In deze gids krijg je BJJ posities uitgelegd met duidelijke cues, fouten om te vermijden en drills die direct werken tijdens sparren. Praktisch, nuchter en toepasbaar vandaag.
Veel BJJ-beoefenaars beseffen niet hoeveel rust en controle je wint zodra posities echt begrijpt in plaats van uit het hoofd leert. Het is belangrijk om te weten welke details je vastzet, waar je heupen naartoe sturen en wanneer je druk of ruimte creëert. Deze gids legt de kern van BJJ posities uit, van guard tot back control, met concrete handvatten voor training.
Wat is de positionele hiërarchie in BJJ uitgelegd
Als je posities in BJJ uitgelegd wilt hebben zonder poespas: de volgorde is helder. Back control, mount, side control, knie op buik, en dan de verschillende vormen van guard. Hoe dichter jouw borst en heupen de romp en heupen van je tegenstander vastzetten, hoe dominanter je staat. Dat betekent meer stabiliteit, meer druk, en meer keuzes om aan te vallen. Waarom voelt back control zo verstikkend? Omdat jouw borst tegen zijn bovenrug geplakt zit, je haken of body triangle zijn heupen blokkeren en de schouders via een seatbelt worden gefixeerd. Het punt is: controlepunten stapelen zich op boven de kern van het lichaam.
In mount draait het om borst-op-borst, knieën dicht tegen de heupen en een lage heuplijn zodat hij niet kan bruggen. In side control verschuift de connectie: je werkt met schouder-druk (crossface), hoofdpositie laag bij zijn kaaklijn, en heupblokkades met je knie of heup. Knie op buik geeft mobiliteit en druk-golven, maar iets minder stabiliteit. Guard komt later in de hiërarchie omdat jij nog onder ligt; je kunt daar briljante aanvallen bouwen, maar de bovenman dicteert de zwaartekracht, echt waar.
Praktische cues die, als ik het me goed herinner, veel voor mij deden:
- Verlies nooit heupcontact: minstens één “wig” op de heup (knie, heup, of hand) in mount/side.
- Hoofd lager dan zijn hoofd: je hoofd als anker richting kin/kaaklijn om frames te breken.
- 3-seconden-regel: elke nieuwe positie eerst 3 tellen stabiliseren vóór je aanvalt; dat is wel handig.
Dominante posities versus guard in BJJ uitgelegd
Dominant ben je wanneer jij bovenop bent met vaste controlepunten: denk aan seatbelt en haken op de rug, onderhook en crossface in side control, of grapevines en lage heupen in mount. Je zet druk om reacties af te dwingen en die reacties worden je ingang naar submission of upgrade. Guard is een offensieve verdediging: je ligt onder, maar je bouwt hoeken, grips en off-balance om te sweepen of te submitten. Ik ben er niet 100% zeker van maar ik denk dat veel beginners hier omvallen omdat ze onderin “vechten tegen zwaartekracht” zonder duidelijke klem/kader.
Grote fout bovenop: jagen op submissions zonder eerst de positie te “vergrendelen”. Onderin: stil liggen met rechte heupen. In ons geval gaan we later de guardfamilies en overgangen uitpakken, maar dat is weer een ander verhaal.
Frames, druk en heupcontrole
- Frames: bot-op-bot structuren om ruimte te houden. Onderin gebruik je bijvoorbeeld je onderarm tegen het sleutelbeen en je knieën als schokbrekers. Elleboog onder je ribben, pols recht; geen slappe handen. Bovenop breek je frames door de hoek te veranderen en de ellebooglijn te isoleren.
- Druk: borst en schouder richting kin en heupen om beweging te beperken. Denk schouderpunt in de kaak, gewicht op je tenen, heupen laag. Wissel druk-golven met kleine aanpassingen van je hoofdpositie om escalaties af te straffen.
- Heupcontrole: zonder heupvrijheid geen krachtige beweging of escape. Blokkeer de nabijgelegen heup met knie of heup, en “vang” de verafgelegen heup met onderhook of heuplijn-controle. Verlies je de heupen, dan verlies je de positie.
Kleine drillset die ik vaak doe: 1) 30 seconden only-hold mount (3-counts, geen submissions), 2) side control shoulder-walk: maak elke 3 seconden een micro-verplaatsing zonder frames te geven, 3) rugcontrole: wissel links-rechts seatbelt terwijl je haken blijft behouden. Klinkt simpel, zoiets werkt verrassend goed in de avondklas op de vereniging.
Closed guard aanvallen en frames uitgelegd
In closed guard start ik altijd met twee checks: zijn houding en waar zijn armen staan. Kraag- en mouwgrips geven je stuurpunten; combineer dat met heupbeweging en een kleine hoekverandering van 30-45 graden. Het klassieke trio – armbar, triangle, omoplata – werkt als een keten, niet als losse schoten. Trek zijn elleboog over je navel-lijn, breek de lijn van zijn wervelkolom naar voren, en laat je knieën het werk doen. Het punt is: als zijn hoofd boven zijn heupen blijft en jouw heupen plat liggen, speelt hij zijn spel.
- Drill: 2-minuten keten – armbar mis, triangle in, hij post, doorrollen naar omoplata. Niet stoppen.
- Postuurbreek-cue: dubbel mouw/overhook + knieën naar je borst, dan direct hoek maken met voet op heup.
- Veelgemaakte fouten: rechte rug toelaten, alleen armen trekken zonder heupshift, geen vervolg op misser.
Eerlijk gezegd zie ik in Nederlandse rolls vaak dat we te lang blijven klemmen. Klem om te controleren, open om aan te vallen, zo simpel is het.
Open guard posities in BJJ uitgelegd
Voor buitenste heupcontrole pak ik De La Riva: buitenste haak diep, controle van de nabijgelegen mouw of enkel en trek-zwaai ritme. Lasso en spider geven armextensie; denk aan een elastiek dat constant spanning houdt. Collar-sleeve is mijn favoriet om off-balance te forceren: kraag trekt, sleeve duwt, je heupen sturen de hoek. Vraag jezelf af: waar valt hij als ik het steunpunt wegneem?
- Off-balancing: diagonaal trekken/duwen, schoppen met de haak onder zijn zwaartepunt, direct naar technische stand-up of sweep.
- Gripwissel-drill: elke 10 seconden wissel tussen kraag-mouw, dubbele mouw, enkel-mouw. Ritme boven kracht.
- Fouten: slappe hooks, alleen benen gebruiken zonder heupverplaatsing, te laat loslaten bij passer-switch.
Voor zover ik weet helpt een relaxte grip-stijl – zonder verzuurde onderarmen – meer dan krampachtig knijpen. In ons geval op gi-dagen is dat wel handig.
Half guard varianten in BJJ uitgelegd
Knee shield breekt druk en geeft je lijnen om te schoppen, onder te haken en terug naar open guard te gaan. Deep half draai je onder de heupen in; hoofd bij zijn heup, beide handen om het been, en je kijkt weg. Het kerngevecht blijft de underhook. Met underhook kom je op je heup, dreig je met backtake of de klassieke knee-lever sweep. Zonder underhook? Dan eerst frames herstellen: binnenknie terug als schild, buitenhand aan de heup, ruimte maken en reset naar knee shield. Veelgemaakte fout: laten crossfacen terwijl je op je rug blijft; ik ben er niet 100% zeker van maar ik denk dat 80% van de mislukte half guards daar begint.
Butterfly en Hoekcreatie
Butterfly is timing en heuplijn. Werk van zit naar je zij, knieën dicht bij je borst, hoofd boven je heupen. Combineer armdrag, collar-tie en elevaties; één haak tilt, de andere stuurt. Als ik het me goed herinner won ik mijn eerste sweep op een lokale open met precies die volgorde, maar neem het van mij niet aan – test het zelf.
- Elevatie-cue: trek-schuif met de armen, heup onder hem, dan pas schoppen.
- Transitie: zodra hij post, doorstappen naar knee slide of direct naar het body lock voor een pass – maar dat is weer een ander verhaal.
Mount positie in BJJ stap voor stap uitgelegd
Vanuit een sweep uit de guardfamilie kom je hier vaak uit: heupen laag, heupankers in de mat, knieën omhoog kruipen tot bij de oksels. Ik begin meestal met een low mount, maak grapevines om zijn heupen te vertragen en werk dan naar een high mount boven de borst. Als ik het me goed herinner leerde ik ooit: hoofd boven hoofd, heupen onder je, en je handen zo min mogelijk op de mat. Eerlijk gezegd is dat de hele cue-set die mijn mount stabiel maakt.
Variaties geven je direct lijnen: high mount om de elleboog-lijn te isoleren, of doorstappen naar S-mount voor armbars. Ik ben er niet 100% zeker van maar ik denk dat veel mensen te vroeg naar submissions gaan; eerst vastzetten, dan openen.
- Cues: “hoofd boven hoofd”, knieën liften, hielen actief tegen zijn heupen, ellebogen naar binnen pinnen.
- Fouten: handen planten, knieën te wijd, voeten kruisen, op de heupen zitten i.p.v. op de ribben.
- Drills: hip-walk naar oksels (30s heen-en-weer), grapevine release/terugpakken, switch naar S-mount met “cheerleader sit”.
Side control basics in BJJ uitgelegd
Crossface en far-side underhook zijn de ruggengraat van deze positie. Het punt is: je gewicht via je ribbenkast schuin in zijn borst laten vallen, heupen laag, en zijn dichtstbijzijnde heup blokkeren. Voor zover ik weet helpt een knie tegen zijn heup en de andere bij zijn schouder om zijn bridges te breken. Als frames binnenkomen, switch ik zonder stress naar kesa gatame of roterend naar north-south.
Vraag jezelf af: beweegt zijn heup nog vrij? Zo ja, je moet je onderhook dieper krijgen of je knie dichter bij zijn heup parkeren. Ik denk dat het was John die zei: “druk is richting, niet gewicht alleen” — echt waar.
- Cues: kruin lager dan zijn kin, schouder van je crossface in zijn kaaklijn, elleboog van je underhook op de mat.
- Fouten: alleen het hoofd knuffelen, heupen te hoog, geen heupblokkade, stil blijven liggen.
- Drills: switch-base links/rechts, windshield-wiper knieën, head-walk naar north-south en terug, “hip tap test” om controle te checken.
Knie op buik controle in BJJ uitgelegd
Hier wil je licht en mobiel blijven. Knie landt op borst of heup, je andere voet staat actief op de tenen. Handen beheren kraag en heup; dat is wel handig om zijn romp tegen te sturen. Doel: een sterke reactie forceren richting mount, back of een arm bloot laten. Als hij overslaat naar je kraaghand, draai je door naar mount; als hij de knie pusht, stap je naar achteren of naar north-south, maar dat is weer een ander verhaal.
Wil je een snelle score of opening? Zet je knie richting zijn verre schouder en houd je standvoet ter hoogte van zijn heuplijn. Ik gebruik soms een korte sprawl om hem te flatten.
- Fouten: volledig op de knie “zitten”, tenen plat, beide handen hoog aan de kraag zonder heupcontrole, te lang stil staan.
- Drills: knee-on-belly naar mount/back pendel (10 herhalingen), 180° spin naar north-south en terug, kraag-heup stuurspel met 3-seconden pressure waves.
- Cues: borsthoek 45°, standvoet licht, knieën dicht, reageren vóór hij twee frames bouwt.
Vanuit deze dominantie is de stap naar back control logisch, vooral wanneer je zijn schouderlijn breekt en de heupen loskoppelt — zo simpel is het.
Back Control Positie in BJJ Uitgelegd
Van alle BJJ posities is back control de plek waar je met de minste krachtsinspanning de meeste dreiging zet. Het anker is de seatbelt: je hoofdhand verborgen, pols dicht bij je borst, elleboog achter zijn schouderpunt. Je borst lijmt tegen zijn bovenrug; denk aan een elastiek dat je schouderbladen naar elkaar trekt. Hooks of de body triangle vergrendelen de heupen en dwingen zijn knieën van elkaar. Het punt is: microdoelen winnen. Eerst hoofd over hoofd (jouw kruin boven de zijne), dan de schouderlijn breken door zijn schouderbladen niet meer parallel te laten staan, en tot slot de kinlijn forceren zonder te forceren—nekwissels lokken, geen brute kracht.
Eerlijk gezegd verlies je de rug meestal door te ruim zitten: knieën open, hielen passief, hoofd te ver weg. Hou het compact. Denk in diagonale spanning: trek aan de gordelzijde, trapmik op de andere. Als ik het me goed herinner leerde ik ooit: neus richting zijn oor, borst richting zijn rugholte; zo sluit je de ruimte waar hij wil draaien.
- Cues: hielen ‘bijtend’, knieën knijpen, navel achter zijn ruggengraat, kin boven zijn kruin.
- Prioriteit: controle, stabiliseren, pas dan de nek jagen.
- Switch: verplaats naar strong/weak side afhankelijk van zijn valrichting om je grip te beschermen.
Hooking En Seatbelt Details In Back Control Uitgelegd
Hou je knieën dicht en je hielen actief gehaakt. Werk met hamstring-spanning, niet met je voeten duwen. Je achterste hand trekt (denk aan de veiligheidsgordel aantrekken), je voorste hand stuurt en verstopt de pols van je choke-hand. Je hoofd fungeert als derde arm: duw je voorhoofd achter zijn oor, of klem je slaap tegen zijn kaak. Dat is wel handig wanneer hij met twee handen je pols pakt.
Als hij naar de seatbelt-zijde duikt, stap je over naar een trap triangle om zijn arm te isoleren en je chokehand vrij te maken. Valt hij naar de andere kant, wissel naar die zijde zodat je nog steeds boven zijn hoofd blijft. Voetpummelen gebeurt klein: hak terug onder zijn dij, knik je knie naar binnen, herhaak. Ik ben er niet 100% zeker van maar ik denk dat veel Nederlanders dit te groot maken in sparren, en dan glipt hij zo naar turtle—maar dat is weer een ander verhaal.
- Veelgemaakte fouten: rechtop zitten (ruimte!), hielen slap, hoofd lager dan dat van hem.
- Fix: leun iets achter hem, trek je hielen naar je billen, kruin hoger dan de zijne.
- Drill: 30 sec alleen hook pummeling, partner probeert één hook te killen; jij herhaakt zonder te choken.
Afmaken Met RNC En Lapelopties
Voor no-gi blijft de rear naked choke koning. Schep met de onderarm onder de kinlijn, duw je schouder achter zijn hoofd zodat hij niet naar achter kan wrikken, pak biceps-hand, hand achter hoofd, sluit je ellebogen naar elkaar en adem uit. Gebruik je rug, niet alleen armen. Als hij zijn kin verstopt, denk aan een kaakcompressie met gecontroleerde druk en een micro-geleiding van de kin via je pols—voor zover ik weet werkt dat beter dan zagen.
In gi openen kraaggrepen veel opties. De bow-and-arrow combineert een diepe kraag met een heupgreep of broekspijp en verlengt zijn ruggengraat voor maximale hefboom. Voer eerst de kraag diep, dan pas de trap- of rechtstreklijn. Waarom verliezen we submissions hier? Meestal omdat we de heupen niet vastzetten. Fix: vergrendel met body triangle of kniebeklem, dan pas afmaken.
- Finish-drill: 3 tellen controle voor elke choke; reset bij elke ontsnapping, zoals we op de zondagochtend open mat doen.
Escapes uit Mount en Side Control in BJJ uitgelegd
Als we het hebben over posities in BJJ uitgelegd, begint ontsnappen uit mount met twee betrouwbare pijlers. De bridge en roll werkt wanneer je eerst één arm én de voet aan diezelfde zijde vastzet. Sluit je elleboog tegen je ribben, hak de enkel met je hiel, knieën dicht, hielen bijna tegen de billen. Bridge naar het plafond (niet diagonaal naar achter) en rol over je schouder. Geen grijpvoeten? Schud de grapevines los door je knieën naar buiten te knikken en dan pas te bridgen.
De elbow-knee escape is je route terug naar guard. Werk met een frame: ene onderarm tegen de heup, andere hand beschermt je nek. Trek je knie richting je elleboog tot ze elkaar raken; dat is je “deurpost”. Shrimp weg om ruimte te maken, steek je binnenknie erdoor, kom naar half guard, en pummel je voet vrij. Ik ben er niet 100% zeker van maar ik denk dat veel mensen te vroeg plat draaien; blijf op je zij, knie in, heupen vrij, dan pas terug naar closed of knee shield. Klinkt basic, maar echt waar, de details doen het werk.
Vanuit side control draait het om heupvrijheid. Eerst frames: onderarm op de heup, andere onderarm tegen borst of keelboog om de crossface te blokkeren. Nu shrimp je heupen weg tot je buitenknie inkomt. Als er ruimte is, zoek de inside underhook (binnenondergreep), hoofd onder zijn kaak, knieën naar je borst, en kom op je zij om op te staan of naar turtle. Geen ruimte? Een mini-bridge, dan je onderarmpunt op zijn heupbeendering plaatsen; elleboog-hoek strak, daarna pas hip escape. Voor zover ik weet werkt dat het best tegen zware drukspelers.
Positional Sparring voor BJJ Posities uitgelegd
Zet een timer voor blokken met één doel. Zestig seconden alleen stabiliseren vanuit mount: drie tellen stil, knieën knijpen, heupen volgen, hoofd hoger dan dat van je partner. Daarna meteen wisselen: onderop start je in slechte side control (diepe crossface, far-side underhook tegen), en je mag alleen ontsnappen naar guard of turtle. Het punt is: beperk de opties en laat volume het werk doen.
Wij doen vaak een ladder: 3 rondes van 60s mount hold, 3 rondes mount escape, 3 rondes side control hold, 3 rondes side escape. Reset telkens bij een score: top scoort na 3-seconden controle, bottom scoort bij guard of op de knieën. Dat is wel handig met een simpele interval-app; als ik het me goed herinner gebruiken we iets als Tabata Timer, maar neem het van mij niet aan, alles met piepjes werkt. In ons geval wisselen we gi/no-gi door elkaar zodat grepen en frictie variëren, want de timing voelt anders op donderdagavond randori dan op de open mat, maar dat is weer een ander verhaal.
Veelgemaakte Fouten en Fixes
- Te vroeg jagen op submissions zonder controle. Fix: drie tellen stabiliseren.
- Geen hoofd- en heupcontrole. Fix: lijn hoofd en heup door kruislijnen te breken.
- Frames wegglijden. Fix: elleboog-hoek op bot, niet in zacht weefsel.
Eerlijk gezegd zie ik vooral glijdende frames als mensen de onderarm plat leggen. Denk “elleboogpunt op heupkam”, pols in, vingers actief. Bij escapes: eerst positie, dan pas snelheid; rustig ademen, dan je heupen laten werken. Zo simpel is het.
Wie de hiërarchie en basiscues van posities helder heeft, maakt minder fouten en wint vaker de kleine gevechten die tot submissions leiden. Train gericht, houd het simpel en laat techniek het werk doen. De feiten spreken voor zich.
