Veel BJJ-beoefenaars focussen op de submission, maar vergeten de positie. Dit artikel ontleedt leg lock posities, laat zien waar controle echt vandaan komt en hoe je veilig en effectief aanvallen opbouwt. Duidelijke principes, direct toepasbaar op de mat.
Veel BJJ-beoefenaars beseffen niet hoe sterk positie de uitkomst van een leg lock bepaalt. Het is belangrijk om te weten waar controle vandaan komt, wat de knielijn doet en wanneer heelexposure veilig is. Hieronder vind je de kernposities, typische ingangen, afwerkingen en verdedigingen, uitgelegd in nuchtere, bruikbare taal voor training vandaag.
Fundamenten Van Ashi Garami En Knielijncontrole
De basis van elke leg lock zit in controle over de knielijn en het sturen van de heuprotatie. Zonder die twee voelt elke grip op voet of hiel vluchtig, hoe sterk je ook knijpt. Het punt is: als de knie boven jouw heuplijn blijft en je de heupen vastzet, kun je rustig keuzes maken. Soms bouw je spanning op voor een afmaker, soms kies je voor sweeping of een back take als de ander begint te panikeren. Eerlijk gezegd merk ik in rollende rondes dat slimme positionering meer doet dan brute kracht, echt waar. In Nederlandse academies doen we vaak korte positional rounds; dat is wel handig om dit gevoel te kweken zonder al te veel risico.
Wat Is Ashi Garami Leg Entanglement
Ashi garami is een beenverstrengeling waarbij jouw benen samen een klem vormen rond één of beide benen van je tegenstander. Je creëert een wig met je dijen, fixeert de heup en bepaalt de rotatierichting. Variaties draaien om heuphoek, grijprichting en waar de knielijn zich bevindt ten opzichte van jouw heupen. Denk aan outside ashi, inside ashi, cross ashi en 50/50; elk geeft een andere balans tussen controle, off-balancing en heelexposure. Waarom voelt het soms alsof je niets hebt terwijl je de voet al vast hebt? Omdat zonder isolatie van de knielijn en heuprotatie die voet elk moment kan wegglijden. Als ik het me goed herinner zei een coach eens: “de voeten zijn het stuur, maar de heupen zijn de motor” — handige metafoor, maar neem het van mij niet aan, test het in sparring.
Knielijncontrole Uitgelegd Voor Leg Locks
Zie de knielijn als een denkbeeldige lijn van knieschijf naar de mat, die door jouw heuplijn moet blijven steken. Jij kadert die lijn in met je dijen en heupen, zodat de knie niet terug kan trekken of roteren buiten jouw controle. Je buitenste been fungeert vaker als frame om afstand en richting te managen; je binnenste been als klem die de bovenkant van de kuit en knie vastzet. Ik ben er niet 100% zeker van maar ik denk dat dit de grootste scheidslijn is tussen succesvolle en mislukte beenaanvallen in live-situaties.
- Blokkeer de knie boven je heuplijn met je dijen en heupen.
- Voorkom dat de knie door je heuplijn glijdt tijdens scrambles.
- Gebruik je buitenste been als frame en je binnenste been als klem.
Heelexposure Veilig Aanleren Zonder Blessures
Heelexposure leer je gecontroleerd: eerst de rotatie vastzetten, dán pas spanning op de enkel of hiel. Werk met geleidelijke druk, zodat je partner tijd heeft om te tikken en jij de richting verfijnt. Voor zover ik weet zijn hielhaken in gi-toernooien meestal verboden en in no-gi vaak pas op hogere niveaus toegestaan; check altijd de bond. In training betekent het dat je heupfixatie prioriteit heeft, je schouders lijn je mee met de teenlijn en je communiceert duidelijk tijdens drils. Klinkt simpel, maar dat is weer een ander verhaal als het tempo omhoog gaat, dus bouw het stapsgewijs op.
- Exporteer de hiel met rotatiecontrole, niet met rukken.
- Verhoog spanning geleidelijk, focus op richting en heupfixatie.
- Respecteer regels per bond; in gi doorgaans geen hielhaak, no-gi afhankelijk van niveau.
Straks zoomen we in op concrete leg lock posities zoals single leg X en hoe je vanuit outside ashi balans breekt, zonder de principes hier uit het oog te verliezen.
Outside Ashi En Single Leg X In De Praktijk
Outside ashi, vaak bekend als single leg X, is die externe verstrengeling waarmee je iemand continu uit balans trekt zonder veel kracht te gebruiken. Je voelt direct hoe de heup van je tegenstander “zweeft” als jij goed onder hem zit. Ideaal voor sweeps, de straight ankle lock en de overstap naar 50/50 zodra hij naar binnen draait. Eerlijk gezegd is dit voor veel Nederlandse clubs de eerste leg entanglement die écht blijft hangen, omdat je er veilig mee kunt sparren en toch veel dreiging creëert.
“Heupen eerst, dan pas handen.” — als ik het me goed herinner, zo zei mijn coach het altijd.
Outside Ashi Garami Naar Straight Ankle Lock
Bij de afmaak draait alles om lijnen en hefboom. Je buitenste voet op de heup is je motor, je binnenste knie knijpt boven z’n knielijn om het been te isoleren. Voor de grip kun je in no-gi een guillotine- of RNC-variant pakken; in gi werkt een schepgrip met je elleboog dicht bij je ribben vaak stabieler. Het punt is: je wil de voet in dorsiflexie houden terwijl jouw heupen richting de teenlijn verlengen en je schouders iets naar achteren zakken. Zo bouw je progressieve druk, niet die wilde ruk waar niemand blij van wordt.
- Hak op de heup, knieën klemmen boven de knielijn.
- Dorsiflexie op de voet, heupen richting teenlijn, schouders naar achteren.
- Werk met pols-boven-onderarm lijn voor gecontroleerde druk.
Ik ben er niet 100% zeker van maar ik denk dat de pols-boven-onderarm lijn vooral helpt om micro-bewegingen te elimineren; je voelt het meteen strakker worden. Zo simpel is het.
Single Leg X Balansbreken En Off Balancing
Waarom voelt single leg X zo stabiel? Omdat je de hiellijn naar je heup trekt en tegelijk de heup van de ander wegduwt. Dat creëert een schaarbeweging die zijn basis uit elkaar trekt. In gi kun je een mouw vastpakken voor extra tractie; in no-gi is hoofdcontrole of een near-side underhook voldoende om hem te laten “zweven”. Op donderdag no-gi drillen we dit vaak: eerst kleine stootjes, dan grotere pendelbewegingen voor de sweep of om hem tot zitten te dwingen.
- Trek de hiellijn naar je heup en duw de heup weg met je buitenste voet.
- Combineer met sleeve of hoofdcontrole in gi/no-gi varianten voor extra destabilisatie.
Als je timing goed is, plukt een lichte verplaatsing al genoeg gewicht uit zijn stand om te scoren, echt waar.
Overgangen Van Outside Ashi Naar 50/50
Wanneer je tegenstander naar binnen draait om je buitenste voet te ontlasten, is dat jouw cue. Pummel je binnenste been door de heupholte, heupen iets bijstellen en direct 50/50 sluiten. In ons geval op de mat spreken we dan af: eerst de knielijn veiligstellen, dan pas handjacht. Dat is wel handig om leg lock-races te vermijden. Dubbele controle op het vrije been — denk aan een tweehandige pin op zijn scheen of een scoop met je onderarm — remt zijn ontsnappingen. Ik denk dat het was John die zei: “Laat zijn tenen naar buiten wijzen, dan win jij de rotatie,” maar neem het van mij niet aan.
Als hij hard naar buiten springt of je buitenste voet stapelt, kun je ook switchen naar cross ashi of meteen naar inside ashi en de saddle. Maar dat is weer een ander verhaal voor straks.
Inside Ashi En Saddle Voor Binnenste Hielhaak
Inside ashi en de saddle (inside sankaku) voelen meteen anders dan outside ashi: je zet je heupdriehoek tegen hun heuplijn en je krijgt die diepe rotatiecontrole die de heelexposure bijna vanzelf laat verschijnen. Eerlijk gezegd was dit de set-up waar ik de meeste “oh, dáárom werkt het”-momenten mee had. Het punt is: eerst de heup vastzetten en het vrije been isoleren, daarna pas denken aan je grip op de hiel. Als ik het me goed herinner, maakte ik in het begin steeds de fout om naar de voet te reiken voordat mijn knieën echt sloten; dan glipt de knielijn weg en is de aanval zo goed als dood.
Inside Sankaku Control Points
- Driehoek rond het bovenbeen, knieën samen, tenen geflecteerd.
- Heupen onder de lijn van de heup van je tegenstander voor maximale hefboom.
Die driehoek is niet zomaar een vormpje; het is je hefboom. Je binnenste knie wijst door de heup, je buitenste hiel haakt vaak aan hun bilspier of heupkam, en beide voeten zijn actief gespannen. Je schenen knijpen het bovenbeen zodat de knielijn gevangen blijft. Ik ben er niet 100% zeker van maar ik denk dat een micro-aanpassing van je heuphoek (zo’n 10-15 graden) vaak het verschil maakt tussen glijden en grinden; kleine details, groot effect. Houd je hoofd dicht bij hun knie, dan win je de rotatieslag voordat hij begint.
Saddle Positie Voor Inside Heel Hook
- Pin de heup, lift de hiellijn met een butterfly-grip of rear naked-grip.
- Rotatie gecontroleerd naar de pinkkant van de voet, geen abrupte torsie.
In saddle wil je de heup als anker en de voet als stuur. Til de hiellijn: onderarmblad onder de hiel, pols lijnend met de achilles, hand palmt de buitenrand. Rotatie gaat richting de pinkkant, terwijl je heupen “onder” hun knie kruipen. Geen schokken; je draait in één vloeiende boog en laat je knieën sluiten alsof je een deurklink indrukt. Voor zover ik weet helpt het om je elleboog dicht bij je ribben te houden, zodat de hiel niet ontsnapt. Communiceer in de training; de binnenste hielhaak kan snel impact hebben, maar neem het van mij niet aan, check het met je vaste sparmaat.
Ingangen Vanuit Halfguard En K Guard
Uit knee-shield halfguard kun je het been isoleren door hun knie te “keilen” met je shield, underhooken bij de enkel en je buitenste been diep doorsteken. Zodra hun gewicht reageert, draai je door naar inside ashi en sluit je de driehoek. Met K guard “hang” je op hun heup, je scheen onder de dij, en je pummelt je binnenste been door de heupholte. Eerst knielijnblokkade, daarna pas handplaatsing voor de hiel. Dat is wel handig om als mantra te herhalen.
Typisch in Nederlandse academies zie je dat mensen hier te snel naar de afwerking grijpen. Beter: vang het vrije been met je hand of hak, zodat er geen backstep of explosieve draai overblijft. Soms zal je tegenstander naar 50/50 vallen om de druk te ontlopen; prima, we bouwen daar straks op door. En als het even niet lukt? Kleine hoekwissel, heupen iets lager brengen, en opnieuw de hiellijn liften—zo simpel is het. Maar dat is weer een ander verhaal. Echt waar.
Effectief Gebruik Van 50/50 Guard
50/50 lijkt symmetrisch, maar met de juiste hoek en slimme beenpummels trek je de balans jouw kant op. Het punt is: je wint niet met brute kracht, maar met knielijncontrole, schone heelexposure en het sturen van de rotatie. Eerlijk gezegd voelt 50/50 pas “veilig” als jij het vrije been van je tegenstander in toom hebt en zijn heupen niet vrij kunnen draaien.
50/50 Guard Leg Lock Opties
- Straight ankle, buitenste of binnenste hielhaak afhankelijk van regels.
- Switch naar knee bar of naar back take zodra de tegenstander overcommit.
Concreet: voor de straight ankle in 50/50 klem je je knieën strak rond zijn onderbeen, hiel in je elleboogholte, en je heupen iets onder zijn knielijn. Voor heelexposure werk je met kleine pummels: je buitenste voet kruist laag over zijn heuplijn, je binnenste voet verstopt je tenen achter zijn kuit zodat je eigen enkel niet gepakt wordt. In no-gi met ruimer reglement kun je de buitenste of binnenste hiel pakken; in gi beperk je je vaak tot de enkelklem en sweeping-dreiging. Anders dan inside ashi gaat het hier minder om een driehoeksluiting en meer om het neutraliseren van zijn schopbeen; dat is wel handig als je geen ruimte wilt geven voor een scramble.
Rotatie Richting Veilig Ontsnappen
Ontsnappen start bijna altijd bij de knielijn: haal je knie vrij tot boven zijn dij, draai weg van de heelexposure en pak met beide handen op de teenlijn. Breng je heup over de voetlijn heen, post op je vrije hand en bouw hoogte: sta op of stap over naar top wanneer zijn knieën gekruist blijven. Kleine details maken verschil: je buitenste knie wijst naar de mat om de rotatie te blokkeren, je binnenste voet hakt onder zijn kuit om zijn heup stil te zetten. Als ik het me goed herinner helpt een stevige heupzwaai naar je elleboogkant om de druk te breken zonder paniekbewegingen.
Ik ben er niet 100% zeker van maar ik denk dat veel escapes mislukken omdat we te vroeg naar achteren leunen. Beter eerst de voetlijn passeren en dán pas hoogte pakken; anders draag je zelf de torque, en dat voel je meteen in je enkel.
Overgangen Naar Back Takes Vanuit 50/50
Zodra je dubbele controle op het vrije been hebt (denk aan enkel + knie), maak je de heupen van de tegenstander “zwaar” en stap je heupen diagonaal over. Stapel zijn heupen naar zijn borst, schuif jouw knie achter zijn ruglijn en open de knieën als een wig. Vaak krijg je of een directe rugingang of een sweep naar boven met de rug open. In onze Nederlandse gyms zie je dit werken wanneer iemand te agressief naar de outside heel hook reikt: je trekt de knie naar je toe, duikt met je bovenste haak achter zijn bil en klikt de seatbelt vast. Maar neem het van mij niet aan; probeer het in positional sparring en tel hoeveel keer je de rug verovert zonder überhaupt te hoeven afmaken.
Waarom voelt 50/50 soms zo vast? Omdat kleine hoekjes groot verschil maken: vijf graden teenlijn naar binnen en zijn hiel verdwijnt, vijf graden naar buiten en het is bingo. Straks gaan we nog in op veilig trainen en verdedigingsrondes, maar dat is weer een ander verhaal.
Verdedigen Trainen En Afmaken Met Beleid
Leg locks vragen om strakke techniek en heldere afspraken. Werk aan positional sparring, progressieve weerstand en een gezamenlijke veiligheidscultuur.
Eerlijk gezegd draait veilig en effectief trainen om duidelijke rollen en tempo’s. Eerst controle, dan pas druk. Spreek af: tap vroeg, geen onverwachte rotaties, en altijd verbale check-ins als iemand vastzit. In ons geval helpt het om set-ups en afmaken te scheiden: eerst 2-3 rondes alleen knielijn-controle en beenpummels, daarna pas intentie richting heupdruk. Het punt is dat je partner morgen weer wil trainen, en jij ook.
Cross Ashi Verdediging En Ontsnappingen
Cross ashi (de buitenste variant) voelt vaak “veilig”, tot je de enkellijn kwijt bent en je knie vastloopt. Ik denk dat het was Craig die zei: eerst je vrije been redden, daarna pas aan draaien denken. Waarom? Omdat dat vrije been jouw stuur is voor oriëntatie en frames.
- Bevrijd het vrije been eerst, breek de enkellijn, herwin de knielijn.
- Stap over de heup en forceer een scramble naar top of back step-escape.
Concreet: frame met je dichtstbijzijnde hand op de heup, tenen weg van zijn oksel, en pummel je vrije voet onder zijn kuit om de lijn te breken. Als ik het me goed herinner werkt een klein heupliftje soms beter dan trekken met de armen. Daarna pas de back step of een technische opstand. En als je vastzit in een heelexposure: beide handen op de teenlijn en draaien weg van zijn duimpositie.
Trainingstemplates Voor Leg Lock Posities
Posities laten starten is zó effectief dat het bijna voelt als valsspelen, maar dat is wel handig. Begin met korte, scherpe blokken met duidelijke doelen voor beide kanten.
- Rondes starten in outside ashi, inside ashi, 50/50 en saddle met tijdslimieten.
- Drill leg pummeling en heelexposure zonder afmaken om controlegevoel te bouwen.
Voor zover ik weet werkt 90 seconden per startpositie goed: aanvaller scoort met knielijnbehoud naar sweep of gecontroleerde afmaak; verdediger scoort met knielijn terugwinnen en stand of duidelijke ontsnapping. Verhoog weerstand van 30% naar 70% over drie ronden. Wissel rollen na elke poging en log één detail dat je volgende ronde beter doet. Ik ben er niet 100% zeker van maar ik denk dat een “no finish”-blok van 5 minuten pummelen je timing sneller maakt dan twintig losse submissions, maar neem het van mij niet aan.
Veelgemaakte Fouten Bij Leg Locks
- Afmaken zonder knielijncontrole.
- Te veel armkracht, te weinig heupdruk.
- Geen dubbele controle op het vrije been, waardoor je gecounterd wordt.
Nog twee die ik vaak zie: doorrollen terwijl je eigen enkellijn open staat, en vergeten je hoofdpositie te verplaatsen waardoor je tegenstander kan posten en draaien. Denk altijd: eerst dubbele controle, dan rotatie, dan pas heupen strekken. Zo simpel is het.
Gameplanning Rond Leg Entanglements
Kies twee primaire ingangen en één ontsnappingsroute per positie. Bouw van sweep naar leg lock of van leg lock-dreiging naar back take. In gi beperk je rotaties; in no-gi kun je kiezen voor meer inside-heellijnen, afhankelijk van de regels. In ADCC-stijl kun je agressiever switchen naar saddle, terwijl IBJJF je dwingt naar straight ankle en kniestap-sweeps. Stem je tempo af op de klok: vroeg controle, later pas risico. Nou, details over scoringsvoordeel in EBI OT zijn er ook nog, maar dat is weer een ander verhaal.
Wie de knielijn controleert, dicteert het gevecht. Door outside ashi, inside ashi, 50/50 en saddle systematisch te begrijpen, maak je betere keuzes en train je veiliger. Werk met duidelijke ingangen, dubbele controle op het vrije been en rustige afmaakmechanica. Dat is de realiteit. Simpel gezegd, positie eerst, dan de submission. De feiten spreken voor zich.
